Cây hoàng đằng là một cây thuốc quý của Việt Nam với nhiều công dụng chữa bệnh. Loài thuốc này có nhiều công dụng chữa bệnh rộng rãi. Chính vì thế khi nhắc đến tên chúng ta đều cảm thấy quen thuộc. Đặc biệt, nó dùng phổ biến trong các bài thuốc chữa bệnh về đường tiêu hóa, da liễu,… Để tìm hiểu kĩ hơn về loài cây này, hãy cùng theo dõi bài viết dưới đây nhé!
Cây hoàng đằng là gì?
Hoàng đằng hay còn có tên gọi khác là nam hoàng liên, vàng đắng,…Tên khoa học là Caulis Fibraureae, thuộc họ Tiết dê. Dược liệu này là một vị thuốc quý có tính hàn, vị đắng có tác dụng sát trùng, tiêu viêm, giải nhiệt hiệu quả.
Đặc điểm của cây hoàng đằng
Đây là loại cây dây leo to, khá dài và chúng có thể vươn tới những ngọn cây lớn khác gần đó. Lá thường mọc so le, có hình trái xoan hoặc thuôn nhọn ở mũi –giống lưỡi mác. Phiến lá dài và nhẵn với 3 gân chính nổi rõ.
Rễ và thân già của cây này có những đường nứt xù xì ở vỏ ngoài và có gỗ bên trong màu vàng. Hoa của nó có màu vàng lục, kích cỡ nhỏ.
Dược liệu hoàng đằng
Dược liệu nam hoàng liên là những khúc thân hoặc rễ hoàng đằng hình trụ thẳng hoặc cong. Có chiều dài từ 10-35 cm và đường kính từ 1-5 cm. Mặt ngoài hoàng đằng có màu nâu, nhiều đường vân dọc và vết sẹo của cuống lá hay rễ con. Mặt cắt ngang của hoàng đằng dược liệu có màu vàng, cứng. Rất khó bẻ gãy và có vị đắng.
Khu vực phân bố hoàng đằng
Đây là cây thuốc ưa mọc ở những nơi ẩm ướt, đặc biệt là ven các thác nước, khe suối, bờ ruộng,… Hoàng đằng thường mọc hoang các tỉnh miền núi nước ta như vùng núi Tây Bắc. Miền Trung Tây Nguyên và các tỉnh miền Nam như Bình Phước, Lâm Đồng, Tây Ninh.
Bộ phận dùng của vị thuốc hoàng đằng
Bộ phận dùng chủ yếu là rễ cây, đây là bộ phận chứa nhiều dược tính có giá trị y học cao. Ngoài ra, phần thân và cành già cũng được dùng trong một số bài thuốc phổ biến.
Phân loại dược liệu hoàng đằng
Hoàng đằng được biết đến với hai dạng chính là vi phẫu và dạng bột.
Vi phẫu hoàng đằng
Cả 2 loài có cấu tạo thân và rễ giống nhau:
Thân cây hoàng đằng
Lớp bần còn sót lại gồm nhiều hàng tế bào hình chữ nhật xếp đều đặn. Mô mềm vỏ gồm những tế bào thành mỏng có hình gần tròn, hình trứng hay hình chữ nhật, rải rác có những tế bào mô cứng, thành dày, khoang rộng có nhiều vân rõ. Tinh thể calci oxalat hình lập phương, hình chữ nhật hay hình thoi nằm trong các tế bào mô cứng hoặc gần các tế bào mô cứng.
Vòng mô cứng liên tục, uốn lượn, lồi lõm theo các bó libe-gỗ, gồm những tế bào thành dày, khoang rộng, rải rác cũng có tinh thể calci oxalat. Bó libe nằm sát vòng mô cứng, phân cách nhau bởi các tia ruột hẹp, gồm 2 – 3 hàng tế bào hình chữ nhật. Bó gỗ gồm nhiều mạch gỗ to, phân cách nhau bởi những tia ruột, rải rác cũng có vài tế bào mô cứng. Mô mềm ruột gồm những tế bào tròn hay nhiều cạnh.
Rễ cây hoàng đằng
Lớp bần còn sót lại gồm những tế bào hình chữ nhật thành dày. Tầng phát sinh ngoài gồm 1 lớp tế bào thành mỏng xếp đều đặn. Mô mềm vỏ cấu tạo bởi những tế bào thành mỏng, vòng mô cứng liên tục gồm những tế bào thành dày hóa gỗ, có vân rõ, rải rác nhiều tinh thể calci oxalat hình lập phương hoặc hình thoi. Libe và gỗ cấp II chia thành 2 hoặc 3 nan quạt. Mỗi nan quạt bị các tia ruột rộng cắt thành nhiều nhánh.
Bột hoàng đằng
Bột màu vàng. Soi dưới kính hiển vi thấy: Tế bào mô cứng hình chữ nhật, hình thoi hoặc gần như tròn màu vàng. Mảnh mạch điểm, mạch vạch. Mảnh mô mềm có tế bào chứa tinh bột. Tinh thể calci oxalat hình lập phương hay hình khối chữ nhật. Các hạt tinh bột có dạng tròn, hình chuông hay hình trái xoan. Có nhiều hạt kép đôi, rốn rõ, đường kính 10 – 23mcm.
Ứng dụng chữa bệnh của cây Hoàng đằng
Chữa viêm đường tiết niệu, viêm gam virus, viêm phế quản, bạch đới, viêm tai trong và hội chứng lỵ: Hoàng đằng, Mộc thông, Huyết dụ, mỗi vị 10-12g, sắc uống. Chữa Viêm tai có mủ: Bột Hoàng đằng 20g trộn với phèn chua 10g, thổi dần vào tai ngày 2-3 lần.
Chữa Mắt sưng đỏ hoặc có màng: Hoàng đằng 4g, phèn chua chút ít, tán nhỏ, chưng cách thuỷ gạn lấy nước trong mà nhỏ mắt. Hoặc dùng bột palmatin chlorhydrat pha chế thành thuốc nước để nhỏ mắt.
Có khi người ta phối hợp Hoàng đằng với Hoàng liên nấu thành thuốc chữa đau mắt.
Chữa kiết lỵ: Người ta còn dùng bột Hoàng đằng và cao Mức hoa trắng. Hoặc phối hợp cao Hoàng đằng và cao Cỏ sữa lá lớn làm thuốc viên chữa kiết lỵ.
Chữa đau mắt sưng đỏ, chảy nước mắt: Hoàng đằng 8g, Mật mông 9g, Cúc hoa, Kinh giới, Long đởm thảo, Phòng phong, Bạch chỉ mỗi vị 4g, Cam thảo 2g. Sắc uống ngày một thang. Uống khoảng 3 – 5 thang.
Chữa kẻ chân viêm lở chảy nước ngứa: Hoàng đằng 10-20g, Kha tử 10g, hai vị giả nhỏ sắc lấy nước đặc ngâm ngày 1 – 2 lần.
Chữa viêm ruột kiết lỵ: Hoàng đằng 14g, cỏ sữa lá lớn 20g, lá mơ 20g sắc uống.
Trẻ em người nóng da nổi mụn như cơm cháy. Dùng Hoàng đằng nấu nước loãng tắm ngày 1 – 2 lần.
Trên đây là những chia sẻ về cây hoàng đằng. Đây là một loại thuốc quý có rất nhiều ứng dụng trong đời sống. Mong rằng các bạn đã biết thêm thông tin về loài thuốc qua bài viết này.